Berlioz sinh ngày 11 tháng 12 năm 1803 tại La Côte-Saint-André[2], tỉnh Isère gần Lyon. Cha của ông là một học giả, nhà vật lý, đã ảnh hưởng nhiều tới giáo dục của Berlioz. Trong khi cha của Berlioz là một người vô thần, quan điểm tự do thì mẹ của Berlioz là tín đồ Thiên Chúa giáo La Mã chính thống. Berlioz có 5 anh chị em, nhưng ba trong số đó mất trước khi trưởng thành. Hai người còn lại, Nanci và Adèle, đã gắn bó với Berlioz suốt đời. Berlioz đã không học nhạc cho mãi tới năm 12 tuổi, khi ông bắt đầu viết các sáng tác nhỏ và những bản cải biên. Khác với nhiều nhà soạn nhạc thời kỳ này, Berlioz không phải một người có năng khiếu đặc biệt khi còn bé. Ngoài ra, do ngăn cản của cha, Berlioz không bao giờ học piano, một điều về sau ông cho rằng vừa bất lợi những cũng vừa có lợi cho sự nghiệp của mình. Ngược lại, Berlioz thành thạo guitar và flute. Ngoài ra, ông còn tự học về hòa âm qua sách vở. Cho tới năm 12 tuổi, như Berlioz nhớ lại trong hồi ký, ông có tình cảm đầu tiên với một thiếu nữ 18 tuổi hàng xóm tên Estelle Fornier.

Phần lớn những tác phẩm đầu của Berlioz là các bạn lãng mạn và danh cho thính phòng. Ông biểu hiện tính lãm mạn bẩm sinh, yêu thích các tác phẩm của Virgil, William Shakespeare, và Ludwig van Beethoven.

Paris

Năm 1821, vào tuổi 18, Berlioz được gửi tới Paris theo học về y khoa. Nhưng Berlioz đã không có hứng thú với ngành này, được biệt sau khi phải nhìn thấy một tử thi bị bổ xẻ. Điều này được ông miêu tả chi tiết trong hồi ký của mình. Berlioz bắt đầu hòa nhập với cuộc sống ở Paris và trong lần đầu tới nhà hát Opéra, ông đã xem tác phẩm Iphigénie en Tauride của Christoph Willibald Gluck, một nhà soạn nhạc mà ông yêu thích. Berlioz cũng thăm thư viện của nhạc viện Paris, nơi ông tìm kiếm tổng phổ các bản opera của Gluck. Berlioz còn nghe hai tác phẩm opera của Gaspare Spontini, người về sau trở thành bạn và có ảnh hưởng tới Berlioz, cũng là người được ông bảo vệ khi viết các phê bình âm nhạc.

Berlioz bắt đầu viết các tác phẩm âm nhạc với sự khuyến khích của Jean-François Lesueur, giảng viên nhạc viện Paris. Năm 1823, ông đăng bài báo đầu tiên dưới dạng một lá thư trên tờ Le Corsaire, bảo vệ cho vở La vestale của Gaspare Spontini. Khoảng thời gian này, Berlioz đã có một số sáng tác, bao gồm Estelle et Némorin và Le Passage de la mer Rouge, nhưng ngày nay đã thất lạc. Le Passage de la mer Rouge đã thuyết phục được Jean-François Lesueur nhận Berliez làm học trò riêng.

Bất mãn với việc không tán thành của bố mẹ, năm 1824, Berliez tự ý bỏ ngành y, quyết tâm theo đuổi sự nghiệm âm nhạc. Ông viết Messe solennelle, tác phẩm đã được tập dượt, nhưng không được trình diễn cho tới tận năm sau đó. Khoảng năm 1925, Berlioz bắt đầu soạn vở opera Les francs-juges và hoàn thành một năm sau đó, tuy vẫn còn non nớt. Tiếp theo, Berlioz chỉ viết các đoạn nhạc, một vài đã được trình diễn. Từ năm 1826, Berlioz tham dự các khóa học về sáng tác ở nhạc viện với Jean François Le Sueur và Anton Reicha. Ông cũng gửi một bản fuga dự thi giải thưởng La Mã, nhưng bị loại ở vòng đầu tiên. Những năm sau, ông tiếp tục gửi tác phẩm tới dự thi, nhưng đến 1830 mới nhận được giải thưởng này. Lý do Berlioz mong muốn đạt giải không phải sự công nhận mà số tiền thưởng quan trọng với cuộc sống trật vật của ông khi đó.

Năm 1827, Berlioz viết Waverly dựa theo bộ các tiểu thuyết Waverley của Walter Scott. Ông cũng bắt đầu làm việc như một ca sĩ trong dàn hợp xướng trên các sân khấu tạp kỹ. Năm 1828, Berlioz gặp người vợ tương lai Harriet Smithson tại nhà hát Odéon khi bà đóng vai Ophelia trong Hamlet và vai Juliet trong Romeo và Juliet. Berlioz trở nên say mê cả diễn viên Harriet Smithson lẫn nhà viết kịch Shakespeare. Ông gửi thư tới Smithson nhưng Smithson lại coi đó là các bức thư tự tiến cử nên Berlioz không tiếp thêm được bước nào.

Năm 1828, Berlioz nghe các bản giao hưởng số ba và năm của Beethoven được trình diễn ở nhạc viện Paris, một trải nghiệm ghi dấu ấn. Ông cũng đọc các tác phẩm của Johann Wolfgang von Goethe lần đầu tiên qua bản dịch tiếng Pháp, về sau trở thành cảm hứng cho Berlioz viết Huit scènes de Faust rồi phát triển thành La damnation de Faust. Ngoài ra, Berlioz cũng tiếp xúc với các tứ tấu đàn dây và sonata dành cho piano của Beethoven. Thời gian này, Berlioz còn viết các phê bình âm nhạc và học tiếng Anh để có thể đọc được Shakespeare. Năm 1830, Berlioz viết Symphonie fantastique, tác phẩm đem lại danh tiếng cho ông.

Ý[1]

Năm 1830, Berlioz giành Giải thưởng Rome, giải thưởng mà vài năm trước đó ông không chạm đến. Nhờ đó, ông có 3 năm học ở Ý.

Trở về Paris[1]

Năm 1839, Berlioz làm việc tại thư viện của Nhạc viện Paris.

Lưu diễn và được công nhận[1]

Thời gian sau, Berlioz lưu diễn với tư cách một nhạc trưởng tại Bỉ, Áo và Đức. Năm 1856, ông là viện sĩ Viện Pháp quốc.